صلح و آشتی از منظر قرآن: ضرورت مقابله با وسوسه های شیطان برای تفرقه

مقدمه

از ۹ تا ۱۵ نوامبر به عنوان«هفته‌ی بین‌المللی علم و صلح» نامیده شده است. اسلام از نخستین روزهای شکل‌گیری خود، همواره بر صلح (سِلم)، آشتی، و مسئولیت اخلاقی انسان‌ها در ساختن جوامعی هماهنگ تأکید کرده است. برای تأمل در این پیام جهانی، به آیه‌ای از قرآن کریم می‌پردازیم که مؤمنان را به پذیرش کامل صلح دعوت می‌کند:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِي السِّلْمِ كَافَّةً وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ

«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! همگی در صلح و آشتی درآیید، و از گام‌های شیطان پیروی نکنید که او دشمن آشکار شماست.» (سوره بقره، آیه ۲۰۸).

پیام‌های تربیتی آیه برای نوجوانان و جوانان

1. از درگیری‌های بیهوده با دیگران بپرهیزید

نسبت به اختلافات و نزاع‌هایی که بین شما و برادران و خواهران دینی‌تان پیش می‌آید هوشیار باشید. بسیاری از آنها وسوسه‌های شیطان‌اند نه اختلافات واقعی. ایمان حقیقی شما را به صلح و آرامش در مدرسه، فضای مجازی و جامعه دعوت می‌کند.

تمرین عملی: هنگام اختلاف، قبل از واکنش، مکث کنید و از خود بپرسید که آیا سخنان و رفتار شما باعث التیام می‌شود یا آسیب؟

2. بر ارزش‌های مشترک بین خود و دیگران تأکید کنید

بر آنچه شما را با برادران و خواهران دینی تان متحد می‌کند تمرکز کنید – ایمان به خدا، عشق به حقیقت و میل به نیکی – نه بر آنچه شما را جدا می‌سازد.

تمرین عملی: سه ویژگی مشترک خود با دوستی از پیشینه‌ای متفاوت بنویسید و درباره‌ی یکی از آنها گفت‌وگو کنید.

3. صلح دهنده بین دیگران باشید

ایجاد صلح و آشتی فقط وظیفه‌ی ریش سفیدان و بزرگان نیست؛ هر مسلمان باید در زندگی روزمره پلی برای تفاهم بین دیگران باشد.

تمرین عملی: بین دو دوست یا همکلاسی تان که اختلافی پیش آمده است، پادرمیانی کنید و آشتی شان بدهید.

4. وسوسه‌های شیطان را بشناسید و در برابرشان مقاومت کنید

شیطان نمی‌تواند شما را به گناه مجبور کند؛ او فقط از راه فریب و تردید شما را به دعوا و دوری از برادران و خواهران ایمانی تان دعوت می‌کند. ایمان و عقل، سلاح‌های شما در برابر او هستند.

تمرین عملی: هنگام وسوسه، دعایی کوتاه یا آیه‌ای از قرآن بخوانید تا خود را به یاد قدرت ایمانتان بیندازید.

5. بدانید که انحراف، تدریجی است

شیطان انسان را گام به گام می‌لغزاند. کوچک‌ترین کوتاهی در راست‌گویی یا مهربانی، اگر ادامه یابد، به زیان‌های بزرگ می‌انجامد.

تمرین عملی: یکی از کانالهای شبکه های اجتماعی که خشم، نفرت یا اطلاعات نادرست پخش می‌کند را آنفالو کنید.

6. تنوع میان مسلمانان و انسان‌ها را منبع تامل بدانید

ورود کامل به صلح و آرامش، یعنی پذیرش دیگران با احترام، حتی در صورت اختلاف نظر یا تفاوت فرهنگی، و فکر کردن درباره این تفاوتها.

تمرین عملی: با فردی از پیشینه یا دیدگاهی متفاوت گفت‌وگویی محترمانه و سازنده داشته باشید.

7. آرامش درونی تان را از طریق ایمان، بدست آورید

صلح در جهان، از صلح در قلبی سرشار از اعتماد به خدا آغاز می‌شود.

تمرین عملی: هر روز پنج دقیقه را در سکوت و دعا و اتصال خالص به معبود بی همتا، برای آرام کردن دل خود سپری کنید.

پیام‌های تربیتی آیه برای والدین

• ایمان را پایه‌ی صلح قرار دهید

ورود به صلح و آرامش از ایمان آغاز می‌شود؛ تنها خانواده‌ای با ایمان قوی می‌تواند در آرامش واقعی زندگی کند.

تمرین عملی: برنامه ای مکتوب و عملیاتی برای تقویت پایه های ایمان در خانواده تان داشته باشید.

• روح آرامش و اعتماد را در خانه ایجاد کنید

محیط آرام خانواده، احساس امنیت و احترام متقابل را در فرزندان تقویت می‌کند.

تمرین عملی: هنگام بروز تنش، صدای خود را پایین بیاورید و خویشتنداری را در عمل نشان دهید؛ لحن شما نیز آموزگار صلح است.

• مدارا و رحمت را تبدیل به ارزش خانوادگی تان کنید

تمرین مدارا کردن در خانواده، فرزندان را برای مدارای در جامعه آماده می کند.

تمرین عملی: اگر میان دو عضو خانواده اختلافی پیش آمد، آنها را تشویق کنید پیش از پایان روز آشتی کنند.

• میان قاطعیت و مهربانی توازن برقرار کنید

تربیت اسلامی آمیزه‌ای از عدالت و رحمت است؛ همان‌گونه که خداوند عادل و مهربان است.

تمرین عملی: هنگام اصلاح رفتار فرزند، تشویق و دلگرمی را نیز در کنار تذکر قرار دهید.

پیام‌های تربیتی آیه برای امامان جماعت و روحانیون

• یادآوری کنید که شیطان دشمن وحدت است

به مؤمنان بیاموزید که تفرقه، غیبت و دشمنی ابزارهای شیطان‌اند و گفت‌وگو و گذشت نشانه‌ی ایمان راستین است.

تمرین عملی: در خطبه‌ی بعدی، یکی از ریشه‌های اختلاف در جامعه را مطرح کرده و راهکار قرآنی آن را بیان کنید.

• الگوی همکاری میان رهبران دینی باشید

با رفتار خود نشان دهید که مساجد، مدارس و نهادهای دینی می‌توانند برای خیر عمومی هم‌افزایی کنند.

تمرین عملی: با امام جماعت یا روحانی مسجد دیگر جلسه‌ای مشترک درباره‌ی «مسئولیت مشترک در ترویج صلح» برگزار کنید.

• پل ارتباطی بین ادیان و مذاهب باشید

به مردم یادآوری کنید که همه‌ی مسلمانان عضوی از یک امت‌اند و هر ندای تفرقه، برخلاف هدایت الهی است. به هم‌گرایی میان پیروان مذاهب، اقوام و گروه‌های مختلف مسلمان کمک کنید.

تمرین عملی: با مرکز یا مسجدی از مذهب دیگر برنامه‌ای مشترک ترتیب دهید.