ایمان، آزادی و حقیقت: تاملاتی اسلامیِ بر روی رویدادهای این هفته

مقدمه

در روزگار پرچالش امروز، تاریخ همچنان راهنما و الهام‌بخش مسلمانان است. مناسبت‌ها و یادبودهای این هفته – از قیام تاریخی میرزای شیرازی در برابر سلطه بیگانه تا میلاد بانوی بزرگ اسلام حضرت زینب کبری‌ (سلام‌الله‌علیها)، نبرد موته، و هفته جهانی «سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی» – همگی یادآور این حقیقت‌اند که ایمان، تنها با آگاهی، شجاعت و احساس مسئولیت معنا پیدا می‌کند.

۱ جمادی‌الاول: نهضت تنباکو و فتوای میرزای حسن شیرازی (۱۳۰۹ قمری / ۱۸۹۱ میلادی)

در سال ۱۸۹۱ میلادی، آیت‌الله العظمی میرزا حسن شیرازی با صدور فتوایی تاریخی، استفاده از تنباکو را تحریم کرد؛ زیرا حکومت قاجار امتیاز انحصاری تجارت تنباکو را به بریتانیا واگذار کرده بود. این فتوا به جنبشی ملی برای دفاع از استقلال اقتصادی و عزت اسلامی ایران تبدیل شد. در روزگاری که وابستگی اقتصادی و نفوذ فرهنگی جوامع مسلمان را تهدید می‌کند، ایستادگی میرزای شیرازی یادآور آن است که قدرت واقعی از ایمان، یقین اخلاقی و وحدت در پرتو اصول الهی سرچشمه می‌گیرد.

امام سجاد (ع) در کلامی نورانی و مرتبط با این رویداد می فرمایند:

فَكَمْ قَدْ رَأَيْتُ يَا إِلَهِي مِنْ أُنَاسٍ طَلَبُوا اَلْعِزَّ بِغَيْرِكَ فَذَلُّوا

«پروردگارا، چه بسیار انسان‌هایی که عزت را نزد غیر تو جستند و خوار شدند.» (صحیفه سجادیه، دعای ۲۰، ص ۱۳۴)

پیام امروز:

پاسداری از استقلال، از توکل به خدا و پایبندی به صداقت ایمانی در همه عرصه‌های زندگی آغاز می‌شود.

۵ جمادی‌الاول: میلاد حضرت زینب کبری (س) (۵ هجری قمری)

حضرت زینب کبری (سلام‌الله‌علیها)، نوه گرامی پیامبر اکرم (ص)، مظهر شجاعت، بلاغت و ایمان در سخت‌ترین شرایط بود؛ به‌ویژه پس از فاجعه کربلا که پیام‌رسان نهضت حسینی شد. در جهانی که ظاهر را بر فضیلت ترجیح می‌دهد، زندگی حضرت زینب (س) به ما می‌آموزد که پایداری، خرد و مقاومت اخلاقی در برابر ظلم، سرچشمه عزت حقیقی‌اند.

پیام امروز:

الگوی حضرت زینب (س) ما را به آن فرا می‌خواند که صدای حقیقت را با وقار و حکمت بلند کنیم، به‌ویژه آنگاه که سکوت، به معنای تأیید ظلم باشد.

۵ جمادی‌الاول: نبرد موته (۸ هجری قمری)

نبرد موته نخستین رویارویی بزرگ مسلمانان با امپراتوری روم شرقی بود. مسلمانان، با وجود تعداد اندک، با شجاعت تمام تحت فرماندهی زید بن حارثه، جعفر بن ابی‌طالب و عبدالله بن رواحه – که هر سه به شهادت رسیدند – جنگیدند.

پیام امروز:

پیروزی حقیقی، پیروزی اخلاقی و معنوی و نیز ایستادگی بر عدالت است، حتی زمانی که موفقیت ظاهری دور به نظر می‌رسد.

۲۴ تا ۳۱ اکتبر: هفته جهانی سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی

این هفته جهانی، مردم را به استفاده مسئولانه از رسانه‌ها و اطلاعات دعوت می‌کند. بیش از چهارده قرن پیش از طرح این مفهوم، قرآن کریم به مؤمنان آموخته بود که حقیقت را بیازمایند و از منابع خبر آگاهانه تحقیق کنند:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ جَاءَكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا أَنْ تُصِيبُوا قَوْمًا بِجَهَالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلَى مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِينَ

«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اگر فاسقی خبری برای شما آورد، آن را به‌دقت بررسی کنید، مبادا از روی نادانی به گروهی آسیب رسانید و سپس از کار خود پشیمان شوید» (سوره حجرات، آیه ۶).

در عصر دیجیتال، انتشار اخبار نادرست می‌تواند آبروها را نابود و جوامع را دچار تفرقه کند. قرآن ما را به تأمل، راستی‌آزمایی و خویشتنداری در گفتار فرا می‌خواند.

پیام امروز:

پیش از اشتراک‌گذاری هر خبر، بیندیشیم؛ زیرا کلمات، ابزارهایی نیرومندند که می‌توانند حقیقت را بسازند یا تخریب کنند.