پرهیز از ظلم؛ درسى ماندگار از امام زین‌العابدین علیه‌السلام

مقدمه

با نزدیک شدن به اربعین، چهلمین روز پس از شهادت امام حسین علیه‌السلام، ذهن و دل ما دوباره به روزهاى پس از کربلا باز مى‌گردد. در آن روزهاى سخت، امام زین‌العابدین علیه‌السلام، به عنوان صدای اخلاق و حقیقت، جامعه‌ى زخم خورده از کید و بی دینی یزید را هدایت مى‌کرد. از جمله تعالیم عمیق ایشان، هشدارى جاودانه درباره ظلم به کسانى است که جز خدا یاورى ندارند؛ اصلى که امروز نیز براى زندگى شخصى، خانوادگى و اجتماعى ما ضرورى و حیاتى است.

امام على بن الحسین علیه‌السلام می فرمایند:

يَا بُنَيَّ، إِيَّاكَ وَ ظُلْمَ مَنْ لاَ يَجِدُ عَلَيْكَ نَاصِراً إِلاَّ اَللَّهَ  (وسائل الشیعه، ج ۱۶، ص ۴۸(

«اى پسرم، بپرهیز از ستم کردن به کسى که جز خدا یاورى ندارد».

پیام‌هاى تربیتى حدیث براى نوجوانان و جوانان

• پرهیز از هرگونه ظلم

خود را از هر رفتارى که باعث آزار دیگران شود، چه با زبان، چه با عمل و چه با بى‌توجهى، دور نگه دارید.

چالش: پیش از هر کارى که بر دیگران اثر مى‌گذارد، از خود بپرسید آیا این کار مى‌تواند ناعادلانه باشد، و سپس راه درست‌تر را انتخاب کنید.

• مراقب توجیه ظلم باشید

ما معمولاً براى خطاهاى خود بهانه مى‌تراشیم، اما صداقت با خود، اولین گام براى پرهیز از ظلم است.

چالش: یک مورد اخیر را که احتمالاً به کسى آسیب رسانده‌اید مرور کنید، بهانه‌هایى که براى خود آورده‌اید بنویسید و سپس ماجرا را از نگاه او ببینید.

• احترام به کسانى که ناچار به تحمل‌اند

برخى، مانند پدر و مادر، شاید چاره‌اى جز تحمل رفتار ما نداشته باشند و همین، مسئولیت ما را در رعایت حقشان سنگین‌تر مى‌کند.

چالش: این هفته کارى محبت‌آمیز براى کسى انجام دهید که معمولاً خطاهاى شما را بى‌هیچ اعتراضى تحمل مى‌کند.

• به یاد داشتن خدا در همه حال

یادآورى این که خدا ناظر بر هر تصمیم و رفتار ماست، اعمال ما را پاک و عادلانه نگاه مى‌دارد.

چالش: پیش از هر تصمیمى، در دل بگویید «خدا مرا مى‌بیند» و بگذارید این فکر، رفتار شما را هدایت کند.

• مدافع باشید، نه تماشاگر

سکوت در برابر ظلم، تأیید پنهان آن است؛ گاهى کلام شما سپرى براى مظلوم مى‌شود.

چالش: اگر دیدید همکلاسى یا همکارى مورد تمسخر یا بى‌احترامى قرار گرفته- حتی اگر از طرف دوستانتان باشد – با احترام و قاطعیت واکنش نشان دهید.

• دستى به سوى بی کسان دراز کنید

بسیارى در سکوت رنج مى‌کشند چون کسى آنها را نمى‌بیند؛ توجه شما مى‌تواند زندگى‌شان را تغییر دهد. وظیفه ما فقط ظلم نکردن نیست، دفاع از مظلوم هم هست.

چالش: شخصى را که تنها نشسته به ناهار یا فعالیتى گروهى دعوت کنید حتی اگر در ابتدا کمی دشوار باشد.

• مکث پیش از هر تصمیم / عمل

یک لحظه درنگ مى‌تواند شما را از تصمیمى باز دارد که موجب آزار دیگران و نارضایتى خدا مى‌شود.

چالش: هنگام عصبانیت یا وسوسه به تمسخر کسى، نفس عمیق بکشید و از خود بپرسید آیا می توانید در پیشگاه خدا پاسخگو باشید.

پیام‌هاى تربیتى حدیث براى والدین

• عدالت در خانه

فرزندان، عدالت را با مقایسه رفتار شما با خود و دیگران مى‌سنجند و بى‌عدالتى مى‌تواند زخمى عمیق بر دلشان بگذارد.

چالش: تصمیمات اخیر درباره امتیاز یا تنبیه فرزندان تان را مرور کنید و اگر بى‌عدالتى دیدید، آن را اصلاح کنید.

• احترام و حمایت از زیردستان

کسانى که تحت سرپرستى شما هستند – چه فرزند، چه کارمند یا هر فرد وابسته دیگر – نیازمند احترام و مراقبت بیشترند، نه کمتر.

چالش: این هفته یک راه براى کاهش فشار یا دغدغه کسى که به شما وابسته است پیدا کنید.

• پرهیز از دام تبعیض

تبعیض میان فرزندان مى‌تواند آسیب عمیقى بر دلشان بگذارد، و چون ممکن است جز خدا یاورى نداشته باشند، این ظلم در پیشگاه او سنگین است.

چالش: این هفته براى هر فرزند وقت و توجه جداگانه بگذارید تا احساس ارزشمند بودن و شنیده شدن کنند.

• الگوى حمایت از مظلومان باشید

وقتى به فرزندانتان نشان دهید که در کنار مظلوم مى‌ایستید، قطب‌نماى اخلاقى پایدارى را به آنها هدیه می کنید.

چالش: خانواده تان را در کمک به همسایه یا فردى که مورد بى‌انصافى قرار گرفته، همراه کنید.

پیام‌هاى تربیتى حدیث براى امامان جماعت و مبلغین دینی

• تعریف و تبیین ظلم

براى مردم روشن کنید که ظلم چه تعریف، انواع، و مصادیقى دارد و یادآور شوید که انسان همواره در معرض توجیه خطاى خود است.

چالش: در خطبه بعدى، سه نمونه از ظلم روزمره و بهانه‌هاى رایج براى توجیه آن را توضیح دهید.

• قرار دادن موضوع عدالت در اولویت منبر

یادآورى مکرر دفاع خدا از مظلومان، مسئولیت‌پذیرى اجتماعى را در بین آحاد جامعه تقویت مى‌کند.

چالش: در خطبه آینده، یک نمونه عینى از ظلم امروزى را بیان کنید و آن را به اصول اسلامى عدالت پیوند دهید.

• فراهم کردن فضاى امن برای شنیدن دردها

بسیارى از مظلومان به دلیل نداشتن گوش شنوا و قابل اعتماد، سکوت مى‌کنند. گوش شنوای مظلومین باشید.

چالش: ساعاتى ثابت در هفته براى گفت‌وگوى محرمانه با نیازمندان در نظر بگیرید.

• آموزش داستان‌هاى عدالت الهى

تاریخ اسلام و کلام نورانی قرآن سرشار از نمونه‌هایى است که خداوند براى دفاع از مظلوم و هشدار به ظالم مداخله کرده است.

چالش: یک داستان از قرآن یا تاریخ اسلام را که در آن عدالت خدا آشکار شده، نقل کنید و پیام امروزى آن را بیان کنید.