شکّیات نماز

مطابق با فتوای مراجع عظام تقلید آیت الله العظمی خامنه ای ، آیت الله العظمی سیستانی و آیت الله العظمی مکارم شیرازی دام عزهم العالی

فتاوایی که بدون نظر مخالف یا رفرنس خاصی ذکر می شوند، فتاوای مشترک بین سه مرجع بزرگوار می باشند و در موردی که فتوای مرجعی با فتوای دو مرجع دیگر متفاوت باشد در پاورقی همان شماره و به نام وی آورده می شود

اقسام شکّیات نماز

شک در نماز بر سه قسم است: شک در اصل نماز؛ شک در اجزای نماز؛ شک در رکعات نماز.

شک در اصل نماز

اگر بعد از گذشتن وقت نماز، شک کند که نماز خوانده یا نه، یا گمان کند که نخوانده، لازم نیست نماز را بخواند. اما اگر پیش از پایان وقت نماز، شک کند که نماز خوانده یا نه، باید نماز را بخواند بلکه در صورت گمان به خواندن نیز باید آن را بخواند.
آیت اللہ سیستانی: اگر بعد از گذشتن وقت نماز، شک کند که نماز خوانده یا نه، یا گمان کند که نخوانده، خواندن آن لازم نیست. ولی اگر پیش از گذشتن وقت شک کند که نماز خوانده یا نه، اگرچه گمان کند که خوانده است، باید آن نماز را بخواند.
آیت الله مکارم شیرازی: هرگاه بعد از گذشتن وقت نماز شك كند كه نماز را خوانده يا نه يا حتّى گمان كند نخوانده است، به شك اعتنا نكند، ولى هرگاه پيش از گذشتن وقت نماز شك كند، بايد نماز را به جا آورد، حتّى اگر گمان دارد نماز را خوانده كافى نيست.

شک در اجزای نماز

1. اگر کسی در حال نماز شک کند يکی از کارهای واجب نماز را انجام داده يا نه، چنانچه وارد جزءبعدی نشده باشد، بايد آن را به جا آورد و اگر وارد جزءبعدی (هر چند جزءمستحب) شده باشد، به ّ شک خوداعتنا نکند.
آیت اللہ سیستانی: اگر در بین نماز شک کند که یکی از کارهای واجب آن را انجام داده یا نه، مثلاً شک کند که حمد خوانده یا نه، چنانچه مشغول کاری باشد که شرعاً نباید در صورتی که آن کار قبلی را عمداً ترک کرده است مشغول این کار شود، مثلاً در حال خواندن سوره شک کند حمد خوانده یا نه، نباید به شک خود اعتنا کند، و در غیر این صورت باید آنچه را که در انجام آن شک کرده، به‌جا آورد.

2. اگر قبل از شروع در قرائت (حتی جمله «اعوذ باللَّه من الشیطان الرجیم») شک کند تکبیرة الاحرام را گفته یا نه، باید آن را بگوید.

3. اگر شک کند سوره حمد را خوانده است یا نه، چنانچه وارد جزء بعد (هرچند جزء مستحب؛ مانند «الحمد لله رب العالمین») نشده، باید آن را بخواند.
4. اگر شک کند سوره را خوانده یا نه، چنانچه وارد جزء بعد نشده باشد، باید آن را به جا آورد و اگر وارد رکوع یا قنوت یا ذکرهای مستحبی بعد از سوره شده باشد، به شک خود اعتنا نکند.
5. اگر قبل از خم شدن برای سجده، شک کند رکوع را انجام داده یا نه، باید رکوع را به جا آورد.
6. اگر قبل از برخاستن برای رکعت دوم و چهارم یا قبل از شروع تشهد، شک کند یک سجده به جا آورده یا دو سجده، باید یک سجده دیگر انجام دهد. همچنین اگر در حال برخاستن (قبل از ایستادن کامل) شک کند، باید سجده را به جا آورد.
7. اگر قبل از برخاستن شک کند تشهد را خوانده یا نه، باید آن را بخواند اما اگر در حال برخاستن شک کند آن را به جا آورده یا نه، نباید اعتنا کند و نیز اگر جزء بعد را شروع کرده باشد (هرچند جزء مستحب) نباید اعتنا کند.
8. اگر شک کند سلام نماز را گفته یا نه، چنانچه مشغول تعقیب نماز یا مشغول نماز دیگری شده، یا به سبب کاری که نماز را به هم می زند؛ مانند روبرگرداندن از قبله، از حال نماز خارج شده، نباید به شکش اعتنا کند و اگر پیش از انجام این کارها شک کند، باید سلام را بگوید.
9. اگر در حال خواندن آیه ای شک کند که آیه پیش را خوانده یا نه، یا وقتی آخر آیه را می خواند، شک کند که ابتدای آیه را خوانده است یا نه، به شک خود اعتنا نکند.
10. اگر پس از انجام یکی از کارهای نماز، شک کند که آن را صحیح به جا آورده یا نه، به شک خود اعتنا نکند، هر چند وارد جزء بعد نشده باشد.
11. اگر در یکی از اجزای نماز پیش از وارد شدن به جزء بعدی، شک کند و آن را انجام دهد، سپس معلوم شود که آن را دوبار به جا آورده، چنانچه آن جزء از ارکان نماز نباشد، نمازش باطل نیست.
12. اگر پس از ورود به جزء بعدی در انجام جزء قبل شک کند و به شک خود اعتنا نکند، سپس متوجه شود که آن جزء را به جا نیاورده، در صورتی که مشغول رکن بعد نشده، باید آن را به جا آورد و آنچه را اشتباهی پیش از آن خوانده، دوباره بخواند و اگر مشغول رکن بعد شده، چنانچه جزء ترک شده، رکن باشد، نمازش باطل است و اگر غیر رکن باشد، نمازش صحیح است و درصورتی که جزء ترک شده یک سجده یا تشهد باشد، باید پس از نماز، قضای سجده و بنابر احتیاط واجب، قضای تشهد را به جا آورد و سپس دو سجده سهو نیز انجام دهد.