مبطلات نماز

مطابق با فتوای مراجع عظام تقلید آیت الله العظمی خامنه ای، آیت الله العظمی سیستانی وآیت الله العظمی مکارم شیرازی دام عزهم العالی
فتاوایی که بدون نظر مخالف یا رفرنس خاصی ذکر می شوند، فتاوای مشترک بین سه مرجع بزرگوار می باشند و در موردی که فتوای مرجعی با فتوای دو مرجع دیگر متفاوت باشد در پاورقی همان شماره و به نام وی آورده می شود.

مبطلات نماز عبارتند از:

مبطلات نماز عبارتند از:
1. از بین رفتن یکی از شرایطی که باید در حال نماز رعایت شود، مثل پوشش واجب یا غصبی نبودن مکان؛
2. باطل شدن وضو یا غسل؛
3. روگرداندن از قبله؛
4. حرف زدن؛
5. خندیدن؛
6. گریه کردن؛
7. به هم خوردن صورت نماز؛
8. خوردن و آشامیدن؛
9. شک هایی که نماز را باطل می کند؛ (توضیح آن در بخش شکیّات می آید)
10. کم وزیاد کردن ارکان نماز؛
11. آمین گفتن بعد از حمد؛
12. روی هم گذاشتن دست ها در جلوی بدن (تکتّف)؛

1. اگر عمداً صورت یا بدن خود را از قبله برگرداند، به طوری که بتواند سمت راست وچپ خود را به آسانی ببیند، نمازش باطل است، واگر سهواً هم این کار را بکند بنابر احتیاط واجب نمازش باطل است، ولی اگر اندکی صورت را به دو طرف برگرداند، نماز باطل نمی‌شود.

آیت اللہ سیستانی: از مبطلات نماز برگشتن از قبله بدون عذر است، و اما اگر با عذر باشد مثل فراموشی، یا به سبب امر قهری ـ مانند باد شدیدی که او را از قبله برگرداند ـ چنانچه به طرف راست یا چپ نرسد، نماز او صحیح است، ولی لازم است که بعد از برطرف شدن عذر فوراً به طرف قبله برگردد. و اما اگر به طرف راست و یا چپ برسد یا پشت به قبله شود، اگر فراموش کرده باشد، یا غافل باشد، یا در تشخیص قبله اشتباه کرده باشد، و وقتی متذکر یا متوجه شود که اگر نماز را قطع کند می‌تواند دوباره آن را رو به قبله بخواند ـ هرچند یک رکعت از آن در وقت واقع شود ـ باید نماز را از سر بگیرد وگرنه به همان نماز اکتفا می‏کند، و قضا بر او لازم نیست. و همچنین است اگر برگشت او از قبله به واسطه امر قهری باشد، پس چنانچه بتواند که بدون برگشتن از قبله نماز را دوباره در وقت بخواند ـ هرچند یک رکعت از آن در وقت واقع شود ـ باید نماز را از سر بگیرد، وگرنه باید همان نماز را تمام کند و اعاده و قضا بر او لازم نیست.

آیت اللہ مکارم شیرازی: هرگاه عمداً يا سهواً صورت را به تنهايى كاملاً به طرف راست يا چپ برگرداند بنابر احتياط واجب نمازش را اعاده كند، ولى اگر صورت را كمى بگرداند بطورى كه از قبله خارج نشود نماز باطل نمى شود.

2. اگر در نماز عمداً حرف بزند، حتی اگر یک کلمه باشد، نماز باطل است.

آیت اللہ مکارم شیرازی: اگر عمداً حرف بزند، حتّى يك جمله، يا يك كلمه، حتّى كلمه دو حرفى مانند «من» و «ما» نماز او باطل است بلكه بنابر احتياط اگر دو حرف معنى دار هم نباشد نماز باطل مى شود (منظوراز احتياط در مبطلات نماز آن است كه نماز را تمام كرده بعد اعاده كند).

3. صداهایی که بر اثر سرفه و عطسه و صاف کردن حنجره از انسان صادر می شود، حتی ّ اگر از آن حرف تولید شود، نماز را باطل نمی کند.

آیت اللہ سیستانی: سرفه کردن و آروغ زدن در نماز اشکال ندارد، و احتیاط لازم آن است که در نماز اختیاراً «آه» نکشد و ناله نکند. و اما گفتن «آخ» و «آه» و مانند اینها، اگر عمدی باشد، نماز را باطل می‏کند.

آیت اللہ مکارم شیرازی: سرفه كردن، آه كشيدن، عطسه زدن، نماز را باطل نمى كند، هرچند عمدى باشد، ولى گفتن «آخ» و «آه» و مانند اينها كه دو حرف دارد اگر عمدى باشد بنابر احتياط واجب نماز را باطل مى كند.

4. اگر کلمه‌ای را با قصد ذکر بگويد، مانند اینکه بگويد: ُ«الله اکبر» و موقع گفتن آن، صدا را بلند کند تا مطلبی را به ديگری بفهماند، اشکال ندارد ولی چنانچـه بــه قصد اینکه مطلبی را به کسی بفهماند ذکری بگويــد؛ اگرچه قصد ذکر هم داشته باشد، نماز باطل میشود.

حکم سلام کردن یا جواب دادن به آن به هنگام نماز

1. انسان در حال نماز نباید به دیگری سلام کند ولی اگر کسی به او سلام کرد واجب است جواب او را بدهد و باید به گونه ای جواب دهد که کلمه سلام مقدم باشد؛ مانند اینکه بگوید : «سَلاَمٌ عَلَیْکُمْ» یا «اَلسَّلاَمُ عَلَیْکُمْ» و نباید «عَلَیْکُمْ اَلسَّلاَمُ» بگوید.

آیت اللہ سیستانی: در حال نماز، انسان نباید به دیگری سلام کند، و اگر دیگری به او سلام کند، باید جواب دهد، ولی جواب باید مثل سلام باشد، یعنی نباید بر اصل سلام اضافه داشته باشد، مثلاً نباید در جواب بگوید: «سلام علیکم و رحمة الله و برکاته»، بلکه ـ بنا بر احتیاط لازم ـ نباید لفظ «علیکم» یا «علیک» بر لفظ سلام در جواب مقدم بدارد، اگر آن کسی که سلام کرده این‌چنین نکرده باشد، بلکه احتیاط مستحب آن است که جواب کاملاً همان‌طور که او سلام کرده باشد، مثلاً اگر گفته «سلام علیکم» در جواب بگوید: «سلام علیکم»، و اگر گفته «السلام علیکم» بگوید: «السلام علیکم»؛ و اگر گفته «سلام علیک» بگوید: «سلام علیک». ولی در جواب «علیکم السلام» می‌تواند «علیکم السلام» یا «السلام علیکم» یا «سلام علیکم» بگوید.

2. اگر شخصی به گروهی سلام کند و بگوید: «اَلسَّلاَمُ عَلَیْکُمْ جَمِیعاً» و یکی از آنها مشغول نماز باشد، چنانچه فرد دیگری جواب وی را بدهد نمازگزار نباید جواب سلام را بدهد.

3. جواب سلام کودک ممیز، همانند جواب سلام افراد بالغ واجب است.

4. جواب سلام واجب فوری است و اگر کسی به هر دلیلی به اندازه ای تأخیر بیندازد که جواب آن سلام حساب نشود، چنانچه در حال خواندن نماز باشد، نباید جواب سلام را بدهد و در غیر نماز هم جواب دادن واجب نیست و در صورت شک در مقدار تأخیر نیز، حکم همین است و چنانچه تأخیر انداختن جواب سلام عمدی باشد، معصیت کرده است.

1. اگر هنگام سلام کردن به نمازگزار به جای «سَلاَمٌ عَلَیْکُمْ» از لفظ «سلام» استفاده شود در صورتی که عرفاً به آن تحیت و سلام گفته شود، جواب دادن واجب است و بنابر احتیاط به همان صورت هایی که گفته شد، جواب بدهد.

حکم خنده یا گریه به هنگام نماز

1. خنده ی عمدی و با صدا (قهقهه) نماز را باطل می‌کند، اما خنده سهوی یا بدون صدا نماز را باطل نمی کند.

آیت اللہ سیستانی: از مبطلات نماز، خنده با صدا و عمدی است، هرچند بدون اختیار باشد اگر مقدماتش اختیاری باشد، بلکه ـ بنا بر احتیاط واجب ـ هرچند هم مقدماتش اختیاری نباشد در صورتی که وقت برای اعاده باشد باید آن را اعاده کند، ولی اگر عمداً بی‌صدا، یا سهواً با صدا بخندد، نمازش اشکال ندارد.

2. نمازگزاری کــه نمی توانــد جلــوی خنــده‌اش را بگیرد، اگر از شــدت خنده‌ی درونی، صورتش ســرخ شــود یا بدنش بلرزد، تا زمـانی که صورت نماز به هم نخورده، نمازش صحیح است.

آیت اللہ سیستانی: اگر برای جلوگیری از صدای خنده حالش تغییر کند، مثلاً رنگش سرخ شود، ـ احتیاط واجب ـ آن است که نمازش را دوباره بخواند.

3. گریه ی با صدا و عمدی برای امور دنیوی نماز را باطل می کند ولی اگر از ترس خداوند یا برای امور اخروی باشد، اشکال ندارد بلکه از بهترین اعمال است.

آیت اللہ سیستانی: از مبطلات نماز ـ بنا بر احتیاط واجب ـ آن است که برای کار دنیا عمداً با صدا یا بی‌صدا گریه کند، ولی اگر از ترس خداوند متعال یا از روی شوق به‌سوی او یا برای آخرت گریه کند، آهسته باشد یا بلند، اشکال ندارد بلکه از بهترین اعمال است. بلکه اگر برای خواستن حاجت دنیوی از خدا از روی تذلل در پیشگاه او گریه کند، اشکال ندارد.

آیت اللہ مکارم شیرازی: گريه كردن با صدا نماز را باطل مى كند هرچند بى اختيارشود، بلكه بنابر احتياط واجب گريه بى صدا نيز نماز را باطل مى كند اينهادر صورتى است كه گريه از ترس خدا و براى آخرت نباشد، و الاّ نه تنها نماز را باطل نمى كند، بلكه از بهترين اعمال و از كارهاى اولياى خداست.