احکام محل سجده

1- در حال سجده باید جای پیشانی از جای زانوها و سر انگشتان پا، بالاتر یا پایین تر از چهار انگشت بسته نباشد.

آیت الله سیستانی: بلکه احتیاط واجب آن است که جای پیشانی او از جای ایستادنش نیز بیش از چهار انگشت بسته بلندتر یا پست‏تر نباشد.

آیت الله مکارم شیرازی: همچنين جاى پيشانى نسبت به جاى انگشتان پاى او، خواه زمين سراشيبى باشد يا نباشد.

2- مُهر یا چیز دیگری که بر آن سجده میکند، باید پاک باشد ولی قرار دادن مُهر روی فرش نجس چنانچه نجاست به بدن و لباس سرایت نکند یا نجس بودن یک طرف مُهر در حالی که پیشانی را بر طرف پاک آن میگذارد، اشکال ندارد.

3- بايد ميان پيشانی و آنچه بر آن سجده میکند، چيزی مانند موی سر یا کلاه و غیر آن حائل نشود.

4- اگر چیزی بین پیشانی و مُهر حائل شود، نماز باطل است ولی اگر فقط رنگ مُهر تغییر کرده باشد، اشکال ندارد.

5- اگر هنگام سجده، متوجّه شود که پیشانی به خاطر مانعی مانند چادر، با مُهر تماس ندارد، واجب است بدون اینکه سر خود را از زمین بلند کند، پیشانی اش را حرکت دهد یا مانع را از زیر پیشانی بکشد تا حدّاقل به اندازه ی سر انگشت روی مُهر قرار بگیرد و اگر سرش را از زمین بلند کند و بعد از برطرف کردن مانع، دوباره بر مُهر قرار دهد، چنانچه این کار بر اثر جهل یا فراموشی بوده و فقط در یکی از دو سجده ی یک رکعت آن را انجام داده باشد، نمازش صحیح است ولی اگر این کار از روی علم و عمد بوده و یا در هر دو سجده ی یک رکعت آن را انجام داده، نمازش باطل است.

6- در رکعت اوّل تمام نمازها و نیز در رکعت سوّم نمازهای چهار رکعتی، بنا بر احتیاط واجب باید بعد از سجده ی دوّم بنشیند و سپس برای رکعت بعد برخیزد؛ البتّه اگر بدون اینکه مقداری بنشيند، برای رکعت بعد برخيزد، نماز باطل نيست.

آیت الله سیستانی: در رکعت اوّل و رکعت سومی که تشهّد ندارد، مثل رکعت سوّم نماز ظهر و عصر و عشا، احتیاط واجب آن است که بعد از سجده دوّم قدری بی‌حرکت بنشیند و بعد برخیزد.

آیت الله مکارم شیرازی: بعد از سجده دوم در جايى كه تشهّد واجب نيست بهتر است لحظه اى بنشيند سپس براى ركعت بعد برخيزد.

چیزهائی که سجده بر آنها صحیح است

1- در سجده ی نماز باید پیشانی بر زمین یا گیاهان غیر خوراکی و پوشیدنی که از زمین می رویَند گذاشته شود، مانند سنگ، خاک، چوب، برگ درختان و مانند آن و سجده بر چیزهای خوراکی و پوشیدنی، هر چند از زمین بروید، مانند گندم و پنبه و چیزهای معدنی که از جنس زمین محسوب نمیشود، مانند فلزات و شیشه و مانند آن صحیح نیست.

2- سجده بر سنگ مرمر و دیگر سنگهایی که جهت ساخت یا زینت بنا به کار میرود، همچنین بر عقیق، فیروزه، دُرّ و مانند آن صحیح است؛ هر چند احتیاط مستحب آن است که بر دسته ی آخر سجده نکنند.

3. سجده بر آجر، سفال، گچ، آهک و سیمان صحیح است.

4. سجده بر چیزهایی که از زمین می روید و فقط خوراک حیوان است، مانند علف و کاه، صحیح است.

5. سجده کردن بر برگ سبز چای بنابر احتیاط واجب صحیح نیست ولی سجده بر برگ درخت قهوه که خود برگ استفاده ی خوراکی ندارد، صحیح است.

6- سجده بر گُلهایی که خوراکی نیستند و نیز داروهای گیاهی که از زمین می رویَند و فقط برای معالجه ی بیماریها به کار می آید، مانند گُل ختمی و گُل بنفشه صحیح است ولی سجده بر گیاهانی که در موارد غیر معالجه نیز برای خواصّ طبی شان به مصرف خوراکی می رسد، مثل خاکشیر و مانند آن، صحیح نیست.

آیت الله مکارم شیرازی: سجده بر علف و كاه و مانند اينها كه از زمين مى رويد و خوراك حيوان است اشكال ندارد و همچنين سجده بر گُلهايى كه خوراكى انسان نيستند، امّا گُلها و گياهانى كه از قبيل داروى خوراكى هستند مانند گُل بنفشه و گُل گاو زبان بنا بر احتياط، سجده بر آنها صحيح نيست، همچنين سجده بر گياهانى كه در بعضى از شهرها خوراكى است و در بعضى از شهرها خوراكى نيست.