وقتی سکوت و پذیرش خطا، مساوی با انجام خطا می‌شود: درس‌هایی از قوم حضرت صالح (ع)

مقدمه

در شانزدهم ربیع‌الثانی – روزی که در برخی روایت‌ها به فرود آمدن عذاب الهی بر قوم حضرت صالح (علیه‌السلام) نسبت داده شده است – آیه‌ی هفته‌ی این شماره بر یکی از آیات کوتاه اما پرمغز سوره‌ی شمس تأمل می‌کند:

فَكَذَّبُوهُ فَعَقَرُوهَا فَدَمْدَمَ عَلَيْهِمْ رَبُّهُمْ بِذَنْبِهِمْ فَسَوَّاهَا ﴿سوره‌ی شمس، ۱۴﴾

«آن‌ها او را تکذیب کردند و آن [شتر] را پی کردند؛ پس پروردگارشان به‌سبب گناهانشان بر آنان عذاب آورد و همه را با خاک یکسان کرد.»

پیام‌های آموزشی و عملی آیه برای نوجوانان و جوانان

• شراکت در گناه با سکوت!

اگر از گناه دیگری خرسند باشی یا در برابر آن سکوت کنی، در آن گناه شریک می‌شوی. تعبیر قرآنی «فَعَقَرُوهَا» نشان می‌دهد که گاهی عمل یک نفر، وقتی دیگران آن را تأیید کنند، به جرم جمعی تبدیل می‌شود. امام علی(ع) در کوفه هشدار داد که رضایت از گناه، انسان را در آن شریک می‌سازد.

چالش عملی: اگر این هفته شاهد خطا یا آسیبی از سوی کسی بودی، نه آن را تأیید کن و نه در سکوت بگذر؛ و موضوع را با یک بزرگتر مورد اعتماد در میان بگذار.

• مراقب بی عملی هایت باش

لازم نیست کسی را به زبان دروغگو بخوانی؛ همین که دعوت صادقانه‌اش را بی‌پاسخ بگذاری یا از او پیروی نکنی، نوعی تکذیب است؛ درست مانند کاری که قوم حضرت صالح کردند.

چالش عملی: وقتی کسی تو را به کاری درست و سازنده دعوت کرد، سعی کن آن کار را انجام بدهی و دعوتش را رد نکنی.

• پیش از آغاز، پایان را ببین

بسیاری از کارها در لحظه جذاب به‌نظر می‌رسند اما در نهایت به شرمساری یا زیان می‌انجامند. عادت کن پیش از تصمیم، به عاقبت بلندمدت آن بیندیشی. قوم حضرت صالح اگر به عاقبت کارشان توجه داشتند، شاید مسیر دیگری را می رفتند.

چالش عملی: پیش از انجام هر تصمیم پرریسک در این ماه، دو پیامد احتمالی بلندمدت را بنویس و گزینه‌ای را برگزین که عزت و ایمانت را حفظ می‌کند.

• در برابر فشار گروهی مقاومت کن

قوم ثمود نشانه‌ای آشکار از سوی خداوند را زیر فشار افکار عمومی جامعه شان انکار کرد؛ شجاعت اخلاقی از هم‌رنگی مخرب با دیگران جلوگیری می‌کند.

چالش عملی: این هفته، یک درخواست مضرّ از سوی همسالانت را رد کن و در یک پاراگراف بنویس که چرا این تصمیم را گرفتی.

پیام‌های آموزشی و عملی آیه برای والدین

• سختی‌ها را به فرصتی برای تغییر رفتار تبدیل کنید

سختی‌ها اغلب حامل حکمتی‌اند؛ گاه ممکن است ابزاری برای امتحان باشند و گاه نتیجه اعمال. مانند قوم ثمود که عذاب‌شان نتیجه‌ی اعمال خودشان بود. هر دشواری می‌تواند فرصتی برای بازنگری در رفتار و تصمیم‌ها باشد.

چالش عملی: وقتی خانواده با مشکلی روبه‌رو شد، جلسه‌ای آرام و کوتاه برگزار کنید تا تصمیم بگیرید یک عادت یا رفتار را برای پیشگیری از تکرار خطا تغییر دهید.

• تفکر کردن را آموزش دهید

این داستان هشدار می‌دهد که عمل بدون تفکر به نابودی می‌انجامد. والدین می‌توانند عادت «توقف و اندیشیدن» را در خانه نهادینه کنند.

چالش عملی: امشب از فرزند خود بخواهید پیش از تصمیم‌گیری مکث کند و درباره‌ی پیامدهای احتمالی آن با شما گفت‌وگو کند.

• احترام به ارزش‌های الهی را در دل فرزندان بنشانید

انکار نشانه‌ی پیامبر، آغازگر زنجیره‌ای از نابسامانی ها در قوم حضرت صالح بود. والدین باید به فرزندان بیاموزانند که چگونه ارزش‌های الهی می‌توانند راهنمای انتخاب‌های روزمره باشند.

چالش عملی: این هفته یک داستان قرآنی را برای فرزندتان بخوانید و از او بپرسید که پیام آن برای زندگی امروزش چیست.

• از فرزندان در فضای مجازی مراقبت کنید

امروزه شکل جدیدی از انکار حق ممکن است در قالب گرایش‌های زیان‌بار اینترنتی بروز کند؛ راهنمایی آگاهانه بسیار ضروری است.

چالش عملی: با فرزندتان شبکه‌های اجتماعی او را مرور کنید و یک قانون منطقی و تازه برای استفاده از آن‌ها تنظیم نمایید.

پیام‌های آموزشی و عملی آیه برای امامان جماعت و رهبران دینی

• خطاهای جامعه را آسیب شناسی کنید

خطای جمعی قوم ثمود هشدار می‌دهد که رهبران نباید مقصرنمایی سطحی کنند، بلکه باید علل ریشه‌ای خطا را بشناسند و درمان کنند.

چالش عملی: در این ماه یک جلسه‌ی آزاد با جوانان برگزار کنید و بدون موعظه مستقیم، به دغدغه‌ها و نگرانی‌هایشان گوش دهید.