پناهگاه گمنامی: درسی از خدمت همراه با فروتنی

یکی از دوستان فرهیخته نقل می‌کرد که پدرش، از علمای بزرگ، اهل قلم و متخلق، سالیان طولانی در کشورهای مختلف به تبلیغ دین و گسترش مکتب فکری اهل بیت علیهم السلام اشتغال داشت و توفیقات فراوانی در این مسیر به دست آورده بود. با گذشت زمان، او به ‌تدریج از فعالیت‌های عمومی کاست، دیدارهای اجتماعی و ارتباط با بزرگان را محدود کرد و بیشتر به مطالعه، تحقیق و تهذیب نفس پرداخت.

فرزند، که از سر علاقه و دغدغه سخن می‌گفت، روزی با پدر در میان گذاشت: «پدر جان، آیا درست است که این ‌گونه ارتباطات خود را کم کرده‌ای؟ شما با جایگاه علمی و اجتماعی که داری، می‌توانی در موقعیت بسیار مؤثرتری باشی و مردم بیشتری از وجودت بهره ببرند. به ‌گمانم با این روش، خودت را محدود کرده‌ای».

پدر لبخندی آرام زد و پاسخ داد: «پسرم، نگران چه هستی؟ مگر گمنام و مجهول ماندن، نعمت کوچکی است که از آن به شهرت پناه ببرم؟»

پسر می‌گوید: در آن لحظه از سخن پدر شگفت ‌زده شدم. مگر گمنامی می‌تواند نعمت باشد؟ اما ناگاه به یاد سخن امام صادق علیه ‌السلام افتادم که فرمودند: « عَزَّتِ السّلامَةُ، حتّى لَقد خَفِيَ مَطْلَبُها فإنْ يَكُنْ في شَيْءٍ، فيُوشِكُ أنْ يكونَ في الخُمولِ؛ سـلامت چنـدان كمياب است، كه راه جستن آن پوشيده و ناپيداست و اگر سلامت در چيزى باشد، تقريباً در گمنامى و مجهول ماندن است.

در آن لحظه فهمیدم که پدر نه از سر خستگی و بی حوصلگی، بلکه از سر پختگی و بصیرت، راه سلامت نفس را در خلوت با خدا و نه شهرت دنیوی برگزیده است و البته در این مسیر هرگز گمنام هم نخواهد ماند همانطور که امیرالمؤمنین علیه‌السلام در مناجات ماه شعبان به آن تصریح می کند: «إِلَهِي مَنْ تَعَرَّفَ بِكَ غَيْرُ مَجْهُولٍ؛ خدایا، آن کس که به تو شناخته شود، هرگز گمنام نیست».

آنجا بود که معنای حقیقی گمنامی را دریافتم؛ گمنامی نه به ‌معنای فراموشی، بلکه به ‌معنای پناه بردن از غوغای شهرت به دژ آرام بندگی است.

برخی از آموزه های این تجربه

1. گمنامی، مصونیت معنوی است: گمنام ماندن می‌تواند انسان را از آفت‌های شهرت، خودنمایی و رقابت‌های نفسانی حفظ کند.
2. ارزش خدمت، به نیّت است نه به نمود: گاهی کم‌سخن‌ترین و بی‌ادعاترین عالمان، بیشترین تأثیر را در عمق جان‌ها می‌گذارند.
3. شناخت حقیقی در نزد خداست، نه مردم: کسی که به خدا شناخته شود، هرگز در عالم معنا گمنام نیست، حتی اگر در چشم مردم ناشناخته بماند.