هم‌نشینی با بدان = از دست رفتن اعتماد به خوبان: درسی از امام جواد (ع) به روایت حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) 

مقدمه 

چهارم ربیع‌الثانی، سالروز ولادت نواده گرامی امام حسن مجتبی (ع)، سید بزرگوار، حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) است (متوفای ۲۵۲ هـ). به مناسبت این روز، به حدیثی ژرف می‌پردازیم که ایشان از امام جواد (ع) نقل کرده‌اند؛ حدیثی که خود امام جواد (ع) آن را از جد بزرگوارشان، امیرالمؤمنین علی (ع) روایت فرموده‌اند:

مُجَالَسَةُ اَلْأَشْرَارِ تُورِثُ سُوءَ اَلظَّنِّ بِالْأَخْيَارِ (الأمالي للصدوق، ج 1، ص 446)

«هم‌نشینی با بدان، موجب بدگمانی نسبت به نیکان می‌شود.»

پیام‌های تربیتی حدیث برای نوجوانان و جوانان

• دوستانت را عاقلانه انتخاب کن

رفاقت با افراد ناباب کم‌کم روی افکار و رفتار تو اثر می‌گذارد، تا جایی که تو را مثل خود آنها بکند.

 چالش عملی: جمع دوستانت را مرور کن و یک نفر را که ایمان و ارزش‌هایت را تقویت می‌کند انتخاب کن و این هفته بیشتر با او وقت بگذران.

• مراقب دیدگاه هایت باش

هم‌نشینی با افرادی که باورهای دینی قوی ندارند می‌تواند دیدگاهت نسبت به دین داران را کج و نادرست کند و به کسانی که شایسته احترام‌اند، بدبین شوی.

 چالش عملی: هر وقت نسبت به کسی قضاوت ناعادلانه کردی، از خود بپرس: «آیا این قضاوت تحت تأثیر اطرافیان من است؟»

• منبع تأثیر مثبت باش

فقط از تأثیر منفی دوستانت دوری نکن؛ بلکه سعی کن خودت عامل اثر مثبت و دعوت به دین داری در جمع دوستانت باشی.

 چالش عملی: یک فعالیت کوچک و مثبت دینی با دوستانت راه بینداز (مثل جلسه مطالعه، کار خیر یا گروه نماز).

• دوباره دایره رفاقتت را بررسی کن

اگر دیدی نسبت به افراد خوب و درستکار بی‌اعتماد می‌شوی، این نشانه تأثیر منفی دوستان فعلی توست. هیچ وقت برای جایگزین کردن یک دوست بد با یک دوست خوب دیر نیست.

 چالش عملی: این هفته با خودت صادقانه فکر کن: «آیا دوستانم باعث می‌شوند من به خوبی‌ها و نیکان اعتماد کنم یا نه؟»

پیام‌های تربیتی حدیث برای والدین

• فرزندان را در انتخاب دوست راهنمایی کنید

پدر و مادرها نقش کلیدی در کمک به فرزندان برای تشخیص دوستی های سالم دارند.

 چالش عملی: یک گفت‌وگوی خانوادگی بگذارید تا هر فرزند نزدیک‌ترین دوستش را معرفی کند و بگوید چرا با او صمیمی است.

• الگوی ارتباط سالم باشید

فرزندان از انتخاب‌های اجتماعی والدین الگو می‌گیرند. نشان دهید که چطور با افراد درستکار ارتباط برقرار می‌کنید.

 چالش عملی: یک دوست باتقوا و محترم را به خانه دعوت کنید تا فرزندانتان تأثیر مثبت او را ببینند.

• تفکر انتقادی را بیاموزید

فرزندانتان باید بدانند که هر کسی که ظاهر جذاب دارد یا حرفهای قشنگ می زند، الزاما دوست خوبی نیست. بررسی نقادانه دوست و همنشین، یک ابزار کلیدی در دست فرزندان است.

 چالش عملی: یک داستان برای فرزندان تان بگویید که در آن همنشینی بد باعث آسیب شده، و درباره درسهای آن داستان با فرزندان تان بحث کنید.

• زمینه حضور در جمع‌های سالم را فراهم کنید

فرصت‌هایی فراهم کنید تا فرزندانتان در محیط‌هایی با تأثیر مثبت – مثل محیطهای دینی – حضور پیدا کنند.

 چالش عملی: این ماه، فرزندتان را در یک برنامه دینی یا فعالیت داوطلبانه ثبت‌نام کنید.

• از تأثیر منفی رسانه‌ها مراقبت کنید

هم‌نشینی بد فقط افراد نیستند؛ رسانه‌های ناسالم هم همین نقش را دارند، حتی پررنگ تر و گسترده تر.

 چالش عملی: یکی از عادت‌های رسانه‌ای یا آنلاین خود و فرزندان تان را با هم مرور کنید و آن را با چیزی مفیدتر جایگزین کنید.

پیام‌های تربیتی حدیث برای امامان جماعت و روحانیون

• به هم‌نشینی‌های منفی امروزه اشاره کنید

امروزه «هم‌نشینی» بیشتر شامل شبکه‌های اجتماعی می‌شود؛ این واقعیت را در سخنان‌تان توضیح دهید و در سایه حدیث بالا، معیارهایی برای انتخاب درست همنشین مجازی به مخاطبان تان بدهید.

 چالش عملی: یک کارگاه برای جوانان با عنوان «دوستان آنلاین: تأثیر یا توهم؟» برگزار کنید.

• الگوهای مثبت جامعه را معرفی کنید

افراد درستکار جامعه را به عنوان نمونه‌های زنده از رفاقت سالم به مردم نشان دهید.

 چالش عملی: یکی از نمازگذاران مسجدتان که اقدام برجسته ای انجام داده است را دعوت کنید تا در مسجد درباره زندگی‌اش سخن بگوید.

• با بدبینی در جامعه مقابله کنید

تأثیرات منفی شبکه های اجتماعی باعث می‌شوند مردم به نیکان بدبین شوند. وظیفه رهبران دینی این است که اعتماد به افراد و نهادهای درستکار را بازسازی کنند.

 چالش عملی: در خطبه بعدی‌تان، توضیح دهید چگونه می‌توان تقوای واقعی را از ریاکاری تشخیص داد.

• پیوند میان نیکان را تقویت کنید

گردهمایی‌هایی ایجاد کنید که افراد درستکار در آن، همدیگر را شناخته و ایمان و خدمت به جامعه را در یکدیگر تقویت کنند.

 چالش عملی: یک نشست ماهانه برای داوطلبان فعال مسجدتان ترتیب دهید تا ارتباط و انگیزه‌شان بیشتر شود.