ریشه‌های بندگی: دانش، وفاداری و فروتنی

مقدمه

این هفته از سه شخصیت یاد می‌کنیم که هر یک جلوه‌ای متفاوت از بندگی را در زندگی خود مجسّم کرده‌اند: پاکی معنوی، وفاداری مادری و فروتنی علمی. الگوهای آنان نیازهای امروز جامعه مسلمان را به‌روشنی پاسخ می‌دهد: پاکدامنی در زندگی شخصی، استقامت در سختی‌ها و تواضع در جایگاه رهبری.

۱۲ جمادی‌الثانی: ولادت حاج‌آقا رحیم ارباب (۱۲۹۷ قمری)

حاج‌آقا رحیم ارباب – علاوه بر برخورداری از علم و دانش – به دینداری و انضباط اخلاقی شهره بود. او می گوید: «در مسایل علمى، هیچ ادعایى ندارم. اما در مسایل شخصى خود، دو ادعا دارم: یکى آنکه به عمرم غیبت نکردم و غیبت نشنیدم؛ دوم آنکه در طول عمرم، چشمم به نامحرم نیفتاده است». زندگی او به ما می‌آموزد که دانش و موقعیت اجتماعی تنها زمانی ارزشمند است که با پاکی درونی همراه باشد. یکی از راههای پاکی درونی – همانطور که حاج آقا رحیم هم رعایت می کردند – مراقبت از گوشها و شنیده های مان است. امیرالمومنین علی (ع) می فرمایند:

عَوِّدْ أُذُنَكَ حُسْنَ اَلاِسْتِمَاعِ وَ لاَ تَصْغِ إِلاَّ إِلَى مَا يَزِيدُ فِي صَلاَحِكَ اِسْتِمَاعُهُ فَإِنَّ ذَلِكَ يُصْدِي اَلْقُلُوبَ وَ يُوجِبُ اَلْمُذَامَّ

گوش خود را به خوب شنیدن عادت بده، و به هیچ چیز گوش مسپار مگر آنچه شنیدن آن بر شایستگى و صلاح تو بیفزاید؛ زیرا گوش سپردن به سخنانِ نادرست، دل‌ها را زنگار می‌گیرد و انسان را به بدى‌ها می‌کشاند (غررالحکم و دررالکلم، ۱:۴۵۷).

پیام امروز:

درستی و پاکدامنی فردی – از سخنی که می‌گوییم تا چیزی که می شنویم و نگاهی که می‌کنیم – باید پایه هر مسئولیت اجتماعی ما باشد.

۱۳ جمادی‌الثانی: سالروز رحلت حضرت امّ‌البنین(س)

حضرت امّ‌البنین بنت حزام(س) به سبب وفاداری عمیق به اهل‌بیت(ع) و تربیت فرزندانی رشید – به‌ویژه حضرت عباس(ع)، پرچم‌دار امام حسین(ع) – تکریم می‌شود. زندگی او گواه محبت فداکارانه و استواری در برابر رنج‌هاست. قرآن شکیبایی را راه دریافت یاری الهی و مایه عزّت در امتحان‌ها می‌داند:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ

«ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از صبر و نماز یاری بجویید؛ همانا خدا با شکیبایان است.» (بقره ۱۵۳)

پیام امروز:

والدین خوب بودن به تامین معاش فرزندان نیست، به تربیت فرزندانی وفادار است. وفادار به ارزشهای اسلامی، اخلاقی، خانوادگی و ملی.

۱۸ جمادی‌الثانی: سالروز رحلت شیخ مرتضی انصاری (۱۲۸۱ قمری)

شیخ مرتضی انصاری، خاتم‌الفقهاء، از بزرگ‌ترین فقهای شیعه است که آثار او در اصول و فقه، ساختار اندیشه فقهی معاصر را شکل داده است. با این حال زندگی‌اش سرشار از سادگی و بی‌پیرایگی بود، از خود مالی به ارث نگذاشت و روزی که از دنیا رفت تمام دارائی او هفده تومان بود و به همین اندازه هم مقروض بود. درسی پرمعنا در زهد علمی.

قرآن دل‌بریدن از فراز و فرودهای دنیا را نشانه بلوغ معنوی می‌داند:

لِكَيْلَا تَأْسَوْا عَلَى مَا فَاتَكُمْ وَلَا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاكُمْ

«تا بر آنچه از دست‌تان رفته اندوهگین نشوید و بر آنچه به شما داده شده، مغرورانه شادمانی نکنید.» (حدید ۲۳)

پیام امروز:

معیار برتری علمی باید تواضع و خدمت باشد؛ نه ثروت، میزان دیده شدن، یا مقام.

تأمل پایانی

زندگی شخصیت‌هایی که این هفته به یادشان هستیم، بر یک حقیقت اخلاقی مشترک تأکید می‌کند: دانش باید با شخصیت همراه باشد؛ وفاداری باید هم در خانه و هم در جامعه جاری شود؛ و علم نباید انسان را به دنیاطلبی بکشاند. وظیفه ما – به‌عنوان امامان جماعت، مربیان و رهبران فرهنگی – این است که این فضایل را در خود پرورش دهیم تا حضور ما بازتاب‌دهنده هم دانش و هم عمق اخلاقی باشند، انشاالله.